Eng | Буряад | Рус|
 Гол һан 
 hонинууд 
 Сайтнуудай каталог 
 Проект тухай 
 Гэрэл зурагай галерей 

Главная / Home / Books catalog / Электронно номой hан / Байгал нуур

Разделы сайта

Запомнить меня на этом компьютере
  Забыли свой пароль?
  Регистрация

Погода

 

Законодательство


КонсультантПлюс

Гарант

Кодекс

Российская газета: Документы



Не менее полезные ссылки 


НОЦ Байкал

Галазий Г. Байкал в вопросах и ответах

Природа Байкала

Природа России: национальный портал

Министерство природных ресурсов РФ


Рейтинг@Mail.ru

  

Яндекс цитирования Яндекс.Метрика

Байгалай загаhанууд

Байгалда 45 янзын загаhад амидардаг. Нэн туруун ямар загаhад бэ гээд тоолобол: омоли, тоhон жараахай, хилмэ, сагаан загаhан, угышье haa, Кабанскын буряадууд hэлбэрууhэн гэдэг, ялаагана, алгана, сурхай, хадарин, гутаар, хаб загаhан болон бусад. Эндэ даб дээрээ мэдээжэ, олзоборидо ородог загаhад нэрлэгдэбэ.

Байгалай эгээл мэдээжэ амитад болбол суута омоли болон хаб загаhан гээшэ. Дабhатай далайн уhанда амидардаг эдэ амитад ямар аргаар дабhагуй нуурта удэбэ гээшэб гэhэн асуудалда эрдэмтэд мунөөшье болотор харюу бэдэрhээр лэ байна. Байгал далайда тоhон жараахай загаhан (голомянка) ажамидардаг. Энэ загаhан хашарhагуй, доторынь нэбтэ харагдажа байдаг. Загаhад гансал турьhэ хаяжа удэдэг, харин жараахай загаhан жараахай турэдэг. Яахадаа тиинэ гээшэб?

Тоhон жараахай уhанай гунзэгыдэ байрладаг, тиихэдээ оёортонь хурэдэггуй. 18-20 см ута, хашарhагуй, томо толгойтой, гэдэhэндээ ута, ургэн hэрбээтэй нэбтэ харагдажа байдаг загаhан. Удэхэдве бусад загаhад шэнги турьhэ хаядаггуй, жэлдээ хоёр дахин (хабартаа, зундаа) жэжэхэн амиды загаhахануудые гаргадаг байха юм.

Бусад загаhадhаа омоли, hэлбэрууhэн, хадарин, гутаар, хилмэ Байгалда булюу удха шанартай. Эдэ загаhад хоорондоо янза янзаараа илгардаг. Жэшээнь, ганса сагаан загаhан хэдэн янзын байдаг, зариманиинь Байгал соогоо турьhэеэ хаядаг, бэшэниинь далай руу шудхажа ородог голнуудые угсэжэ гарадаг байха юм.

Байгал болон Зуун Сибириин гол горходто байрладаг хара хадарин, мун гансал Байгал соо амидардаг сагаан хадарин гэхэ мэтэ хоёр янзын хадарин байдаг юм. Хилмэ далайн гуйхэн газараар шудхажа ородог томо голнуудай адагаар байха. Тэдэ голнуудай адаг багаар лэ турьhэеэ хаядаг. Байгал соохи хилмэнуудэй томонуудынь 60-80 кг хурэтэр шэгнууртэй дайралдадаг.

Гутаар мун лэ хоёр янзын байдаг. Байгал тойроhон гол горходой юрын гутаар, тиихэдэ томо, Байгалай гутаар гэжэ бии.

Эндэ нэрлэгдэhэн загаhадай бусадынь Байгалай гуйхэн уhатай булан тохойнуудаар байрладаг. Гансал зунай уедэ, уhанай 10-120 хурэтэр  халахада, холууршье бэшэ, гуйхэн газарнуудые барин hагад, намар болотор таража ошодог.

Байгалай эгээл сэнтэй загаhадай нэгэн омоли гээд мэдээжэ бэзэ. Омоли сагаан загаhадай тоодо ородог. Мунөө уеын загаhа уйлэдбэрилгэдэ ехэнхидээ 30-40 см утатай, 300-400 г шэгнууртэй омоли баригдана. 50 см хурэтэр ута, 2-4 кг шэгнууртэй омолинууд усөөн бэшэ ушарнуудта дайралдадаг байха юм. Омоли турьhэеэ хаяхаяа Байгалда шудхадаг томо-томо голнуудые угсэжэ гарадаг, зарим голнуудаар 100 модо хурэтэр дээшээ гарадаг. Байгалай олон загаhад, тэрэ тоодо омолишье, Хойто Мульhэтэ далайhаа ерэhэн гээд тоологдодог.

Мун лэ Хойто Мульhэтэ далайhаа ерээшуулэй тоодо хаб загаhан оролсодог, тэндэхи хаб загаhантайтон адли юм. Пуурин, тосхонуудhаа, хунуудэй замhаа холуур хаб загаhан удэсэтэй, олон бэеэ хусэhэн хаб загаhан 90-130 кг шэгнууртэй байдаг.

Назад в раздел